Progi podatkowe w Polsce – pierwszy i drugi próg podatkowy (12 i 32%). Jak liczony jest podatek PIT?

Benjamin Franklin zwykł mawiać, że są tylko dwie pewne rzeczy na tym świecie: śmierć i podatki. Od płacenia różnego rodzaju danin nie da się uciec, choćbyśmy nie wiem jak kombinowali. Fiskus zawsze, w takiej czy innej formie, położy ręce na zarobionych przez nas pieniądzach. Kluczową kwestią jest więc to, ile tego podatku trzeba będzie ostatecznie zapłacić. W Polsce osoby pracujące na etacie (a właśnie im dedykuję ten artykuł) obejmują dwa progi podatkowe: 12% i 32%. Od czego zależy wysokość daniny? Wszystko wyjaśniam w dzisiejszym wpisie.

Progi podatkowe: Polski system podatkowy jest oparty na progresji

I tak też jest w większości cywilizowanych krajów świata. Jak łatwo się domyślić, ten system polega na obliczaniu podatku w relacji do osiąganych dochodów. Pisząc najprościej: im więcej zarabiasz, tym wyższy podatek zapłacisz.

Jak już wspomniałem, w Polsce zostały wprowadzone dwa podstawowe progi podatkowe. Niższy wynosi 12% i – według danych Ministerstwa Finansów – znajduje się w nim około 97% pracujących Polaków. Nie ma się za bardzo z czego cieszyć, bo to tylko potwierdza, jak niskie są wynagrodzenia w naszym kraju. Przeczytaj np. jak liczona jest średnia krajowa, oraz ile zarabia bogaty Polak.

Zasada progresji uwzględnia również możliwość całkowitego uniknięcia podatku dochodowego. Tutaj kłania się nam pojęcie kwoty wolnej od podatku. W dużym skrócie: jeśli Jan Kowalski w danym roku osiągnie bardzo niski dochód, to w ogóle nie zapłaci podatku. Jest tylko mały problem. Wysokość kwoty wolnej w naszym kraju jest na niskim poziomie i wynosi 30 000 złotych! Dla porównania: w Finlandii jest to około 65 tysięcy złotych.

Jak będzie obliczana wysokość podatku PIT za 2024 i 2025 rok? Jakie progi podatkowe?

Temat jest dość zawiły, dlatego uznałem, że najbardziej czytelna będzie dla Was tabelka z konkretnymi danymi. Tableka po zmianach wprowadzonych przez Polski Ład i później (podatek za 2024 rok, rozliczany do 30 kwietnia 2025) i aktualna w 2025 roku (rozliczanym w PIT w 2026):

Co to jest kwota zmniejszająca podatek?

Kwota zmniejszająca podatek to ustalana odgórnie suma, którą odlicza się od zaliczek na podatek dochodowy (PIT). Warto o tym wiedzieć, ponieważ te pieniądze mogą fizycznie zostać w portfelu podatnika. Wysokość kwoty zmniejszającej podatek zależy od tego, jaki dochód w ciągu roku osiągnął podatnik.

Pokazuję to w poniższej tabelce – kwota zmniejszająca podatek za 2024 i 2025 rok:

Może się oczywiście okazać, że w ciągu roku podatnik niesłusznie odliczał kwotę zmniejszającą podatek (jego dochody ostatecznie mogły „wskoczyć” w drugi próg podatkowy). Wówczas zostanie to skorygowane na PIT, a delikwent będzie musiał dopłacić fiskusowi.

Ważne: Kwoty zmniejszającej podatek nie należy mylić z kwotą wolną od podatku.

Zerowy PIT, czyli bez PIT dla młodych

Od sierpnia 2019 wszyscy podatnicy do 26. roku życia są zwolnieni z podatku dochodowego, czyli obejmuje ich tzw. zerowy PIT (ulga PIT dla młodych, PIT 0%).

Kogo dotyczy ulga i zerowy PIT? Ulga w podatku dochodowym dla młodych obejmuje wszystkie osoby, które nie ukończyły 26. roku życia i osiągają dochody na podstawie umowy o pracę oraz umów zlecenia.

Nadwyżka dochodów ponad 120 000 zł opodatkowana jest standardowo wg skali podatkowej (czyli drugi próg: 32%). Zwolnienie nie ma żadnych dodatkowych warunków czy limitów.

Pierwszy próg podatkowy

To właśnie ten najpopularniejszy, którego nie przekracza kilkanaście milionów pracujących Polaków. Obejmuje on wszystkie osoby, które w danym roku podatkowym zarobiły nie więcej niż 120 000 zł (do 2021 roku było to 85.528 zł).

Każda osoba znajdująca się w pierwszym progu podatkowym opłaca daninę w wysokości 12% (do 2021 roku 17%). Odbywa się to bez jej udziału. Po prostu pracodawca ma obowiązek pomniejszyć kwotę wypłaty o podatek na rzecz państwa, wynoszący właśnie 12%.

Weryfikacja tego, czy przypadkiem w danym roku nie została naliczona zbyt mała lub zbyt wysoka kwota podatku, następuje podczas wypełniania deklaracji podatkowej, czyli PIT. Wówczas dokonywana jest ewentualna korekta – podatnik musi albo dopłacić zaległą kwotę, albo otrzymuje zwrot nadpłaty (trzeci scenariusz zakłada, że wszystko jest uregulowane „na zero”).

Drugi próg podatkowy

Jest blisko dwukrotnie wyższy, ponieważ wynosi 32%. Tak wysoka danina może przerażać, dlatego koniecznie trzeba pamiętać, że podatek w drugim progu nie jest naliczany od całej kwoty dochodu, ale wyłącznie od nadwyżki ponad pierwszy próg. Skomplikowane? Posłużmy się więc prostym przykładem.

Anna Nowak w trakcie roku zarobiła z tytułu umowy o pracę 150.000 złotych. Przyjmijmy, że jest to już tzw. podstawa do opodatkowania, czyli przychód po odjęciu składek ZUS i kosztów uzyskania przychodu (KUP). Anna „wpadła” więc w drugi próg podatkowy. Jednak daninę w wysokości 32% zapłaci wyłącznie od kwoty 30 000 zł, czyli od nadwyżki ponad kwotę z pierwszego progu (120 000 zł – ta kwota jest opodatkowana stawką 12%), pomniejszonej jeszcze o kwotę zmniejszającą podatek.

Najłatwiej pokazać to przy pomocy wzoru obliczania podatku dla osób z drugiego progu podatkowego:

14 400 zł (czyli 12% od 120000 zł) + 32% ponad kwotę 120 000 zł – kwota zmniejszająca podatek = suma podatku dochodowego.

Danina solidarnościowa

Pewną formą trzeciego progu podatkowego jest danina solidarnościowa. To dodatkowy podatek, który został wprowadzony w 2019 roku. Obowiązuje on osoby osiągające wysokie dochody, a jego stawka wynosi 4%.

Danina solidarnościowa jest naliczana od dochodów przekraczających 1 milion złotych rocznie. Oznacza to, że podatek ten dotyczy tylko części dochodów przewyższających tę kwotę. Przykładowo, jeśli ktoś zarobi 1,2 miliona złotych w ciągu roku, to danina solidarnościowa zostanie naliczona tylko od 200 tysięcy złotych (czyli różnicy między zarobioną kwotą a progiem miliona złotych).

Podsumowując, danina solidarnościowa to dodatkowe obciążenie podatkowe dla osób o najwyższych dochodach, naliczana od części dochodów przekraczających 1 milion złotych rocznie, w wysokości 4%.

„Wpadnięcie” w drugi próg podatkowy jest najczęstszą przyczyną niedopłaty podatku

Wiele osób doświadczyło tego na własnej skórze. Po złożeniu deklaracji PIT dowiedziały się, że zapłacona kwota podatku jest za niska, co oznacza konieczność dopłaty. Jak to możliwe? Wystarczy, że podatnik, który normalnie zarabia do 120.000 zł rocznie, w danym roku otrzymał np. premię świąteczną w wysokości, powiedzmy, 20.000 zł.

Premia oczywiście wlicza się do dochodu, co automatycznie spowodowało przekroczenie pierwszego progu podatkowego. Warto o tym pamiętać, aby nie być później niemile zaskoczonym (swoją drogą, każdemu życzę takich „problemów”). Przeczytaj też co zrobić, gdy otrzymamy premię w pracy.

Netto a brutto, czyli ile tak naprawdę zarabiasz?

Większości z moich Czytelników może się wydawać, że jest to zupełnie oczywiste, ale uwierzcie: nie brakuje osób, które wciąż nie odróżniają kwoty brutto od netto. Ta pierwsza, z punktu widzenia pracownika etatowego, nie ma aż tak dużego znaczenia, ponieważ i tak nie trafia na jego konto. W planowaniu domowego budżetu należy uwzględniać wyłącznie kwotę netto, czyli – pisząc obrazowo – brutto po odjęciu wszystkich kosztów publicznoprawnych.

Pracodawca przed wypłaceniem pracownikowi pensji musi „okroić” ją ze wszystkich należnych świadczeń, czyli podatku dochodowego oraz składek ZUS. Ich płatnikiem, de facto, jest sam pracownik. Dopiero ta kwota, która zostaje, jest właściwym wynagrodzeniem trafiającym na rachunek pracownika.

Progi podatkowe a wspólne rozliczanie PIT przez małżonków

Osoby pozostające w związku małżeńskim i niemające rozdzielności majątkowej, mają prawo rozliczyć się z fiskusem na jednym druku PIT (tzw. wspólne opodatkowanie). Poza kwestią czystej wygody, bywa i tak, że jest to bardzo korzystne rozwiązanie z ekonomicznego punktu widzenia.

Wyobraźmy sobie, że jedno z małżonków zarobiło w całym roku np. 200.000 złotych (kwota do opodatkowania, czyli po pomniejszeniu o składki ZUS i KUP), podczas gdy drugie nie osiągnęło żadnego dochodu. Gdyby żywiciel rodziny rozliczył się z urzędem samodzielnie, zapłaciłby bardzo wysoki podatek, ponieważ grubo przekroczył pierwszy próg podatkowy.

Ciekawostka: Taką samą możliwość obniżenia dochodu jak przy wspólnym rozliczeniu małżonków, ma osoba rozliczająca się jako samotny rodzic.

W takiej sytuacji warto złożyć jedno zeznanie i rozliczyć się wspólnie z małżonkiem. Kwota 200.000 złotych zostanie bowiem „podzielona” między dwie osoby, w efekcie czego żadna z nich nie znajdzie się w drugim progu podatkowym. Ile można zyskać? Policzmy:

Nadwyżka ponad pierwszy próg podatkowy wynosi 80.000 zł. Od tej kwoty należałoby zapłacić 32% podatku, czyli 25.600 zł + 15.300 zł podatku za kwotę z pierwszego progu (zakładając stawkę 12%). W sumie podatek wyniósłby więc nieco równo 40.900 złotych.

Gdyby małżonkowie zdecydowali się na wspólne rozliczenie, wówczas każde z nich zapłaciłoby tylko 12% podatku (zakładając, że rozliczają rok 2022 lub 2023 w ramach kwoty mieszczącej się w pierwszym progu). Dałoby nam to 24.000 złotych. Dodatkowo małżonkowie mogą skorzystać z kwoty zmniejszającej podatek (2 x 3.600 zł). Dodając ten przywilej, oszczędność podatkowa wyniesie 24.100 zł.

Wspólne rozliczenie z małżonkiem jest zatem najskuteczniejszą metodą uniknięcia drugiego, znacznie wyższego progu podatkowego.

Poza tym warto też pamiętać, że każdy pracownik zawsze może napisać wniosek do swojego pracodawcy o pobieranie 32% podatku, wiedząc, że ma duże dochody z umowy o pracę i innych zleceń, tak żeby w zeznaniu rocznym nie robić dopłaty podatku. I tak samo w drugą stronę – jak pracownik rozlicza się z małżonkiem i wie, że nie przekroczą razem I progu podatkowego, może on napisać wniosek o zaniechanie poboru 32% do pracodawcy.

Oczywiście nie zapominamy także, że w polskim systemie podatkowym funkcjonuje szereg różnego rodzaju ulg pomniejszających kwotę należnego podatku. Opisałem je w artykule, do którego lektury gorąco zachęcam: Ulgi i odliczenia PIT – sprawdź, co możesz odliczyć w rocznym zeznaniu podatkowym

Na koniec jeszcze kilka słów podziękowania. Przygotowując ten artykuł, trochę się pogubiłem w tych podatkach, progach i kwotach wolnych, więc o pomoc i weryfikację poprawności artykułu poprosiłem firmę, która prowadzi księgowość dla mojej działalności gospodarczej. Chciałbym więc podziękować serdecznie specjalistkom ds. księgowości i podatków z IFIRMA.pl, które sprawdziły pierwszą wersję tego artykułu przed publikacją, oraz wyłapały kilka błędów i nieścisłości, które szybko poprawiłem. Tak więc podziękowania dla Pani Katarzyny, Magdaleny i Joanny z IFIRMA :-)

No to jak to wygląda z Wami? Jesteście w pierwszym czy w drugim progu podatkowym? Zdarzyło się Wam kiedykolwiek „niechcący” wpaść w wyższy próg? Czekam na komentarze!