Zastrzeż PESEL – jak to działa, dlaczego warto, o czym trzeba pamiętać? Kompleksowy przewodnik

Od 1 czerwca 2024 roku wszystkie instytucje finansowe w Polsce muszą weryfikować numer PESEL klienta przed udzieleniem mu pożyczki lub przed zawarciem umowy kredytowej. To ogromna zmiana, która może znacząco ukrócić proceder wyłudzania kredytów na czyjeś dane. Warunkiem zwiększenia swojego bezpieczeństwa jest jednak zastrzeżenie numeru PESEL, co można zrobić w bardzo prosty sposób np. z poziomu aplikacji mObywatel 2.0. 

Na czym polega usługa Zastrzeż PESEL? Jak z niej skorzystać? Kiedy i dlaczego warto? Czy mogą się z tym wiązać jakieś negatywne konsekwencje? Wszystko to wyjaśniam w moim artykule. Zapraszam do lektury. 

Czym jest usługa Zastrzeż PESEL?

Zastrzeż PESEL to usługa, która pozwala zabezpieczyć swoje dane osobowe przed ich wykorzystaniem przez niepowołane osoby. Stanowi bardzo skuteczną ochronę przed ryzykiem kradzieży tożsamości i tym samym przed np. zaciągnięciem kredytu czy pożyczki na własne nazwisko. 

To jest ważne: W Polsce każdego dnia dochodzi do kilkunastu prób wyłudzenia kredytu przy pomocy skradzionych danych.

Zastrzeżenie numeru PESEL nie jest niczym nowym, ponieważ mamy taką możliwość już od 2023 roku. Wcześniej jednak było z tym nieco więcej zachodu. Obecnie można to zrobić dosłownie od ręki, z poziomu smartfonu, po zalogowaniu się do aplikacji mObywatel 2.0. 

Jak to działa? 

Numer PESEL można zastrzec na trzy sposoby:

1. Osobiście w urzędzie gminy.
2. Przez stronę gov.pl. 
3. Przez aplikację mObywatel 2.0.

W tym artykule skupię się na tej ostatniej, zdecydowanie najwygodniejszej i najszybszej opcji.

Oto, jak zastrzec PESEL w aplikacji mObywatel krok po kroku.

Krok 1: Zaloguj się do aplikacji i na ekranie głównym wybierz „Zastrzeż PESEL”. 

Krok 2: Po pominięciu samouczka pojawi się ekran ze statusem numeru PESEL. Po kliknięciu w suwak „Zastrzeż PESEL” usługa zostanie aktywowana. 

Usługa pozwala również dowiedzieć się, kto sprawdzał nasz numer PESEL – takie informacje pojawią się w historii pod suwakiem „Zastrzeż PESEL”. Widząc, że sprawdzenia dokonał np. bank, w którym nie staramy się o kredyt, musi się zapalić lampka alarmowa. Jest to sygnał, że ktoś może próbować wyłudzić kredyt na nasze dane. Tym bardziej warto od razu zastrzec swój numer PESEL. 

To jest ważne: Usługa działa w czasie rzeczywistym, 24 godziny na dobę, dlatego zastrzec PESEL, jak i odwołać zastrzeżenie, można nawet w nocy czy w weekend. 

Co się dzieje w momencie zastrzeżenia numeru PESEL?

W praktyce zastrzeżony numer PESEL staje się niewidoczny dla osób trzecich, co uniemożliwia wykorzystanie go do wzięcia kredytu czy pożyczki. Nikt nie podejmie też żadnych działań, które wymagają autoryzacji numerem PESEL – np. nie złoży wniosku o zakup ratalny w sklepie i nie zawrze umowy na różne usługi, jak chociażby abonament telefoniczny. 

Czy pomimo zastrzeżenia numer ktoś nadal może zaciągnąć kredyt na moje dane?

Teoretycznie jest to możliwe, natomiast po zmianie prawa, czyli od 1 czerwca 2024 roku, taka sytuacja będzie obciążać nie właściciela skradzionych danych, ale instytucję, która dała się podejść oszustowi.

Prosty przykład: jeśli Jan Kowalski zastrzegł swój PESEL, a pomimo to w lipcu 2024 roku ktoś zaciągnął kredyt na jego dane, to bank nie będzie mógł dochodzić swoich roszczeń wobec Kowalskiego, ponieważ nie dochował należytej staranności w weryfikacji kredytobiorcy. 

To jest ważne: Od 1 czerwca 2024 roku weryfikację zastrzeżenia numeru PESEL muszą przeprowadzać nie tylko instytucje finansowe, ale też notariusze i operatorzy telekomunikacyjni. To mocno ograniczy ryzyko zawierania umów np. o Internet na czyjeś dane czy zakupu lub sprzedaży nieruchomości bez wiedzy prawowitego właściciela. 

Czy można cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL?

Tak, nie ma z tym żadnego problemu i jest to duża zaleta funkcji Zastrzeż PESEL w aplikacji mObywatel 2.0. Może się zdarzyć, że z jakiegoś powodu konieczne będzie czasowe cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL, aby np. złożyć wniosek kredytowy czy kupić lodówkę na raty. 

Można to zrobić w każdej chwili, nawet przy doradcy kredytowym, a następnie, po 30 minutach od cofnięcia zastrzeżenia, ponownie zastrzec swój PESEL.

Ciekawą opcją jest możliwość ustawienia daty i godziny, kiedy PESEL zostanie automatycznie zastrzeżony ponownie. Przyda się to np. w sytuacji, gdy znamy już termin złożenia wniosku kredytowego w banku i nie chcemy ryzykować, że aplikacja będzie akurat niedostępna czy usługa zostanie czasowo wyłączona. 

Co daje zastrzeżenie numeru PESEL? 

Na co dzień zastrzeżenie numeru PESEL w żaden sposób nie wpływa na nasze życie, nie utrudnia np. załatwiania spraw urzędowych, a rzeczywiście zapewnia realną ochronę przed próbami wykorzystania skradzionych danych do oszustw finansowych. Większość z nas nawet nie zdaje sobie sprawy, ile szemranych osób i grup przestępczych jest w posiadaniu naszych danych, w tym numeru PESEL, mogąc w każdej chwili zrobić z tego użytek. 

Zastrzeżenie numeru PESEL daje więc przede wszystkim bezcenne poczucie spokoju i bezpieczeństwa, nie tylko w kontekście cyberprzestępczości, ale też w tak prozaicznych sytuacjach jak zgubienie portfela z dokumentami. 

Limit trzech minimalnych wynagrodzeń a zastrzeżenie PESEL

Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że zastrzeżenie numeru PESEL nie gwarantuje pełnej ochrony środków zgromadzonych w banku. Ten ma obowiązek weryfikacji klienta po numerze PESEL jedynie w przypadku zgłoszenia chęci wypłaty kwoty powyżej limitu trzech minimalnych wynagrodzeń za pracę. 

Pisząc prościej: jeśli oszust ma mój dowód osobisty, to przychodząc do banku może bez większego problemu wypłacić z mojego konta np. 10 tys. zł, o ile oczywiście pracownik nie będzie weryfikować zgodności podpisu ze wzorem oraz nie porówna zdjęcia w dowodzie z faktycznym wyglądem klienta. 

Zastrzeżenie PESEL uniemożliwi natomiast wypłatę kwoty około 13 tys. zł i wyższej (trzy minimalne krajowe). Co ważne, nie zrobi tego nawet właściciel konta, o ile nie cofnie wcześniej zastrzeżenia. Jest to zatem pewna uciążliwość dla osób, które operują dużą gotówką na co dzień. 

To jest ważne! Zastrzeżenie należy cofnąć przed wydaniem bankowi dyspozycji o wypłatę gotówki powyżej tej kwoty. W przeciwnym razie bank wstrzyma wypłatę gotówki na 12 godzin pomimo cofnięcia zastrzeżenia w tym czasie.

Zastrzeżenie PESEL a operatorzy telefonii komórkowej 

Mając zastrzeżony PESEL nie da się oczywiście zawrzeć umowy o abonament telefoniczny czy Internet. Mało tego: nie będzie również możliwości wyrobienia duplikatu karty SIM. Wybierając się do salonu operatora lepiej więc wcześniej wycofać zastrzeżenie i ponownie je aktywować po załatwieniu wszystkich spraw. 

Zastrzeżenie PESEL a sprzedaż lub zakup nieruchomości

Zastrzeżenie warto czasowo wycofać również planując wizytę u notariusza w celu sporządzenia aktu notarialnego. Sprzedaż lub zakup nieruchomości przy aktywnym zastrzeżeniu PESEL jest niemożliwa, ponieważ notariusz ma prawny obowiązek zweryfikować obie strony transakcji właśnie po tym numerze. 

Zastrzeżenie PESEL a założenie konta w banku

Dla każdego powinno być oczywiste, że z zastrzeżonym numerem PESEL nie da się założyć ani ROR-u, ani konta oszczędnościowego, rachunku maklerskiego czy nawet lokaty. Bank lub dom maklerski musi zweryfikować swojego klienta m.in. po numerze PESEL, dlatego planując jedną z wymienionych operacji, należy wcześniej cofnąć zastrzeżenie np. w aplikacji mObywatel 2.0. 

Zastrzeżenie PESEL a zakup ratalny 

Analogicznie: mając zastrzeżony PESEL nie da się niczego kupić na raty, ponieważ numer ten będzie potrzeby do sporządzenia, przeanalizowania i zaakceptowania wniosku kredytowego. Wybierając się np. do sklepu RTV/AGD, warto więc cofnąć zastrzeżenie i przywrócić je dopiero po zawarciu umowy zakupu ratalnego. 

W tych sytuacjach zastrzeżony PESEL nie będzie problemem

Nawet po zastrzeżeniu numeru PESEL wciąż można załatwiać większość spraw urzędowych czy korzystać ze swoich praw obywatelskich. Nie przeszkadza to m.in. w:

• Wzięciu ślubu, zameldowaniu się, wyrobieniu dokumentów;
• Wizycie u lekarza, pobycie w szpitalu, wykupieniu recepty;
• Głosowaniu w wyborach; 
• Używaniu profilu zaufanego;
• Przekraczaniu granicy, lataniu samolotem, kupowaniu biletów lotniczych czy kolejowych;
• Zawieraniu umowy o pracę, zatrudnianiu pracowników;
• Korzystaniu z usług pocztowych (Poczta Polska może ubiegać się o dostęp do weryfikacji zastrzeżenia w rejestrze, ale nie ma takiego obowiązku ustawowego).

Ile razy można korzystać z usługi Zastrzeż PESEL?

Nie ma tutaj żadnych ograniczeń, a sama usługa jest zupełnie bezpłatna. Numer PESEL można zastrzegać i cofać zastrzeżenie tyle razy, ile się chce, nawet w ciągu tego samego dnia. 

Automatyczne zastrzeżenie numeru PESEL

Są sytuacje, w których numer PESEL może zostać automatycznie zastrzeżony bez konieczności robienia tego np. z poziomu mObywatela. Nastąpi to w momencie zgłoszenia utraty dowodu osobistego lub w przypadku śmierci osoby, dla której sporządzono akt zgonu.

Trzeba natomiast pamiętać, że numer PESEL nie zostanie automatycznie zastrzeżony, jeśli dowód osobisty stracił ważność. 

Podsumowanie

Usługa Zastrzeż PESEL jest tym, co może rzeczywiście bardzo utrudnić „działalność” przestępcom wykorzystującym skradzione dane do wyłudzania kredytów, usług itd. Ostatecznie jednak wszystko i tak zależy od tego, czy będziemy z niej korzystać – a jest to tak łatwe, szybkie i nieproblematyczne, że aż szkoda byłoby tego nie zrobić. 

Uruchomienie usługi w aplikacji mObywatel 2.0 to game changer i ukłon w stronę osób, którym zwyczajnie nie chce się iść do urzędu czy logować na stronie gov.pl. Mając przy sobie telefon możemy znacząco podnieść poziom swojego bezpieczeństwa od ręki, nawet spontanicznie. Ten, kto z tego nie skorzysta, a zostanie okradziony, będzie mógł mieć pretensje tylko do siebie. 

Skorzystaliście już z usługi Zastrzeż PESEL w mObywatelu 2.0? Co o niej sądzicie? Są tutaj osoby, których dane zostały wykorzystane do próby wyłudzenia kredytu, pożyczki czy zawarcia umowy? Czekam na Wasze komentarze.