Stypendium naukowe. Ile można dostać? Dla kogo? Co trzeba zrobić, żeby je otrzymać?

Na pewno znacie takie powiedzenie: „biedny jak student”. Funkcjonuje ono od wielu lat, ale w ostatnim czasie stało się mocno nieaktualne. Studenci, nawet dzienni, coraz rzadziej pozostają na garnuszku rodziców, podejmują pracę czy to popołudniami, czy w weekendy. Dodatkowym źródłem dochodu dla części studentów jest też stypendium naukowe, które może stanowić naprawdę solidny zastrzyk gotówki. Oczywiście nie każdy może je otrzymać, trzeba się o nie mocno postarać. Zebrałem wszystkie najważniejsze informacje na ten temat i przygotowałem szczegółowy poradnik dla studentów chcących zawnioskować o stypendium za wyniki w nauce. 

Kilka słów o samym stypendium naukowym

Stypendium naukowe (nie mylić z socjalnym – napiszę o nim w osobnym artykułu) jest świadczeniem finansowym przyznawanym przez rektora uczelni wyróżniającym się studentom. Miarą tego wyróżniania się są oczywiście wyniki w nauce, czyli najczęściej wysoka średnia ocen za pierwszy lub kolejny rok studiów. 

W wyjątkowych sytuacjach stypendium za wyniki w nauce może zostać przyznane również studentowi, który dopiero rozpoczyna edukację na poziomie wyższym. Mogą się o to ubiegać osoby, które są laureatami międzynarodowych olimpiad naukowych lub laureatami/finalistami olimpiad przedmiotowych o zasięgu ogólnopolskim. 

Warto wspomnieć również o państwowych stypendiach za znaczące osiągnięcia m.in. naukowe. To stypendium ministra właściwego, czyli Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W roku 2023/2024 ministerstwo dostało aż 1068 wniosków o takie wsparcie, ostatecznie pieniądze trafią do 386 studentów (większość za wyniki w nauce). Jednorazowe stypendium wynosi 17 000 zł.

Kto może otrzymać stypendium za wyniki? 

Stypendium naukowe nie jest przyznawane z automatu – trzeba o nie zawnioskować. Może to zrobić każdy, kto tylko spełnia określone przez uczelnię kryteria. Pod uwagę brana jest średnia ocen lub osiągnięcia naukowe, artystyczne czy wysokie wyniki sportowe w zawodach o zasięgu międzynarodowym lub krajowym. 

Przykładowo: jeśli dolnym progiem do uzyskania stypendium jest średnia ocen 4,0, to wniosek mogą złożyć wszyscy studenci z taką lub wyższą średnią. Oczywiście stypendia są limitowane, dlatego jeśli będzie więcej chętnych niż pieniędzy, świadczenie otrzymają studenci z najwyższą średnią lub spełniający inny warunek, np. prowadzący ważne badania pod kierunkiem pracownika naukowego uczelni. 

Warto wiedzieć: Stypendia naukowe zwyczajowo są przyznawane na cały rok akademicki (od drugiego roku studiów), ale niektóre uczelnie stosują tutaj system semestralny. Pieniądze wypłacane są co miesiąc do 10 miesięcy lub do 5 miesięcy (jeżeli nauka trwa semestr).

Stypendium rektora dostanie też student pierwszego rok studiów, który m.in. jest laureatem olimpiady międzynarodowej albo laureatem lub finalistą olimpiady stopnia centralnego (w roku, w którym zdał egzamin maturalny). 

Termin składania wniosków o stypendium mija zazwyczaj na początku kolejnego roku akademickiego, czyli w październiku. Trzeba sprawdzić tę datę na swojej uczelni. Np. na Uniwersytecie Jagiellońskim to 20 października.

Trzeba również zaznaczyć, że uczelnia może przyznać stypendium rektora maksymalnie 10% studentów danego kierunku. Jeśli ustalone kryteria spełnia mniej niż 10% żaków, wówczas uczelnia ma prawo przyznać całą zarezerwowaną kwotę jednemu studentowi. 

Pamiętaj, że każda uczelnia sama ustala, ilu studentów dostanie stypendium rektora. To się zmienia, np. w roku akademickim 2023/2024 na Uniwersytecie Warszawskim na wsparcie mogło liczyć 7% studentów, a na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach tylko 6%.

Czy każda uczelnia przyznaje stypendia naukowe?

Prawie każda, co wynika wprost z ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Uczelnie – zarówno państwowe, jak i niepubliczne – muszą wspierać studentów finansowo poprzez przyznawanie im stypendiów naukowych, ale też socjalnych czy dla niepełnosprawnych. Obowiązek ten nie dotyczy natomiast szkół wyższych prowadzonych przez kościoły i związki wyznaniowe oraz seminariów duchownych. Wyjątkiem jest tylko Katolicki Uniwersytet Lubelski, którego studenci otrzymują stypendia z mocy ustawy. 

Czy są jakieś progi dochodowe dla stypendium rektora?

Nie, przyznanie stypendium naukowego nie jest uzależniona od poziomu zamożności studenta. Mogą je otrzymać zarówno ci, którzy pochodzą z „bogatych domów”, jak i ledwo wiążący koniec z końcem. Studentom w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej dedykowane są stypendia socjalne lub zapomogi studenckie. W przypadku stypendium rektora jedynym kryterium oceny wniosku jest średnia ocen lub wybitne osiągnięcia. 

Czy stypendia naukowe są przyznawane „po równo”?

Z reguły tak, choć na niektórych uczelniach obowiązuje tzw. wieloprogowy tryb przyznawania stypendiów. Chodzi tutaj o to, że studenci z wyższą średnią lub osiągający rzeczywiście najwybitniejsze sukcesy naukowe, artystyczne czy sportowe, mogą otrzymać wyższą kwotę comiesięcznego wsparcia. Wszystko zależy wyłącznie od procedury obowiązującej na danej uczelni (regulaminu świadczeń dla studentów).

Warto wiedzieć: Wysokość stypendium od skali osiągnięć uzależniają m.in. Politechnika Wrocławska, Politechnika Opolska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu oraz Uniwersytet w Białymstoku. 

Co musisz zrobić, aby otrzymać stypendium?

Najpierw oczywiście trzeba się zapoznać z kryteriami ustalonymi przez uczelnię. Mogą się one różnić w zależności od kierunku nauczania – informację na ten temat można znaleźć na stronie internetowej uczelni lub bezpośrednio w dziekanacie. 

Obecnie większość uczelni prowadzi nabór wniosków o stypendium rektora w trybie elektronicznym. Z reguły uczelnie nie wymagają dołączania do wniosku wykazu ocen (trzeba natomiast podać wyliczoną przez siebie średnią lub opisać wybitne osiągnięcia), ponieważ pracownicy dziekanatu mają dostęp do wirtualnych indeksów studentów i mogą łatwo zweryfikować oświadczenie żaka. 

We wniosku podajemy:

• Imię i nazwisko
• Kierunek i rok studiów
• Kontakt do siebie (numer telefonu i adres e-mail)
• Numer konta bankowego, na które będzie przelewane comiesięczne stypendium 

Poszczególne uczelnie mogą oczywiście ustalać własne zasady ubiegania się o stypendium rektora. Przykładowo: żacy Uniwersytetu Warszawskiego czy Uniwersytetu Jagiellońskiego, choć mogą zarejestrować wniosek online w systemie USOSweb, to i tak muszą wydrukować podanie i złożyć je w dziekanacie, komisji stypendialnej lub wydziałowym sekretariacie. Jeśli student ubiega się o stypendium na podstawie wybitnych osiągnięć, musi je udokumentować – również w formie papierowej. 

Ważne! Uczelnie we własnym zakresie ustalają graniczny termin, do którego trzeba złożyć wniosek o stypendium rektora. Najczęściej jest to połowa października, natomiast nabór rusza we wrześniu. 

Ile wynosi stypendium rektora?

Nie ma żadnej odgórnie ustalonej kwoty. Uczelnie mają tutaj wolną rękę i mogą dowolnie kształtować stawki stypendiów naukowych. Rektorzy robią to najczęściej po zasięgnięciu opinii komisji stypendialnej, biorąc przy tym pod uwagę kilka niezmiennych kryteriów:

• Wysokość dotacji od państwa zasilającej fundusz pomocy materialnej;
• Liczbę kierunków, jakie prowadzi uczelnia;
• Liczbę studentów przyjętych na dany kierunek w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym;
• Procentowy udział stypendiów naukowych w funduszu pomocy materialnej (czyli jaką część zgromadzonej w nim kwoty uczelnia zamierza przeznaczyć na stypendia rektora);
• Tryb przyznawania stypendiów – czy studenci otrzymują równą kwotę, czy może obowiązuje system wieloprogowy;
• wysokość ewentualnego stypendium socjalnego, np. na UW łączna miesięczna wysokość stypendium socjalnego i stypendium rektora nie może być wyższa niż 38% wynagrodzenia profesora.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że uczelnia nie może przeznaczyć na stypendia naukowe więcej niż 60% środków zgromadzonych w funduszu pomocy materialnej. Minimum 40% tej kwoty musi zostać wykorzystane na inne świadczenia, przede wszystkim stypendia socjalne i zapomogi studenckie. 

Ile wynosi stypendium naukowe na 10 największych uczelniach w Polsce?

Analizując kwoty widać bardzo wyraźne różnice pomiędzy uczelniami. Zebrałem informacje na temat wysokości stypendiów rektora na 10 największych uczelniach publicznych w Polsce. Sprawdźcie, ile mogą dostać najbardziej uzdolnieni studenci (miesięcznie). 

1. Uniwersytet Warszawki – 1000 złotych.
2. Uniwersytet Jagielloński – 1000-1200 złotych.
3. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – 1300 złotych (stypendium I stopnia) i 700 złotych (stypendium II stopnia). 
4. Uniwersytet Łódzki – 1250 złotych (stypendium I stopnia), 1100 złotych (stypendium II stopnia) i 950 złotych (stypendium III stopnia). 
5. Politechnika Warszawska – 1350 złotych. 
6. Politechnika Wrocławska – 1125 złotych (kategoria I), 975 złotych (kategoria II), 875 złotych (kategoria III).   
7. Uniwersytet Wrocławski – 1450 zł (październik-grudzień 2023) i 1100 zł (styczeń-czerwiec).
8. Uniwersytet Gdański – 850 złotych.
9. Uniwersytet Śląski w Katowicach – 1100 złotych.
10. Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie – obowiązuje kilka rodzajów stypendiów. Za wysoką średnią ocen można otrzymać 1050 zł, 950 zł lub 850 zł, w zależności od liczby punktów uzbieranych przez studentów. Z kolei za wybitne osiągnięcia naukowe, sportowe i artystyczne studenci dostają 850 zł lub 950 zł. 

Nie są to oczywiście kwoty, które rzucałyby na kolana, ale stanowią bardzo przyjemny dodatek dla studenta. Stypendium można przeznaczyć np. na pomoce naukowe, jednak osobiście zachęcałbym do tego, aby w miarę możliwości odkładać je na chociażby wkład własny do kredytu hipotecznego czy zbudowanie pierwszej w dorosłym życiu poduszki finansowej.

(nie pisałem tutaj o stypendiach sportowych, np. otrzymywanych przez uczniów ze szkoły podstawowej do ukończenia pierwszego okresu nauki czy szkoły policealnej lub przyznane uczniowi szkoły publicznej przez ministra – to temat na inny artykuł)

Są wśród nas studenci lub przyszli studenci? Macie szansę na otrzymanie stypendium naukowego? A może, jeszcze będąc na studiach, dostawaliście takie świadczenie? Podzielcie się swoimi doświadczeniami.