Emerytura po mężu/żonie: ile wynosi? Jak ją uzyskać? Kiedy warto?

Emerytura po mężu lub żonie (renta rodzinna): jak działa w praktyce? Sprawdzam komu i kiedy przysługuje, ile wynosi, jak ją w praktyce uzyskać.

Emerytura po mężu/żonie
Fot. C by ZF

W Polce istnieje bardzo duża dysproporcja pomiędzy emeryturami wypłacanymi kobietom i mężczyznom. Z danych ZUS wynika, że średnie świadczenie emerytki wynosi nieco ponad 2000 zł, a emeryta około 3000 zł. Różnica wynosi więc ponad 30 proc. Nic dziwnego, że wiele kobiet decyduje się przyjąć emeryturę po mężu, choć zdarzają się też przypadki w drugą stronę, kiedy to świadczenie po zmarłej żonie przejmuje mężczyzna. 

Jak ubiegać się o emeryturę po mężu lub żonie? Kto ma do tego prawo? Czy ZUS wypłaci całą emeryturę przysługującą zmarłemu współmałżonkowi? Wszystko krok po kroku wyjaśniam w moim artykule. 

Nie emerytura, a renta rodzinna

Zacznę od wyjaśnienia, że w polskim prawodawstwie nie funkcjonuje coś takiego, jak „emerytura po mężu/żonie”. To, co potocznie określamy w ten sposób, jest tak naprawdę rentą rodzinną. Można ją uzyskać po śmierci osoby, która pobierała:

  • świadczenie emerytalne, 
  • emeryturę pomostową, 
  • rentę z tytułu niezdolności do pracy, 
  • zasiłek przedemerytalny, 
  • nauczycielskie świadczenie przedemerytalne. 

Ważne! Jeśli zmarła osoba otrzymywała niepełną emeryturę, wówczas świadczenie jest zaokrąglane do pełnej kwoty, od której oblicza się rentę rodzinną. 

W założeniu renta rodzinna ma chronić bliskich zmarłego przed gwałtownym pogorszeniem się stopy życiowej w momencie utraty świadczenia. 

Komu przysługuje renta rodzinna? 

Wbrew obiegowej opinii emerytura po zmarłym nie jest zarezerwowana tylko dla współmałżonka, choć rzeczywiście jest to najczęstszy scenariusz. Warto natomiast wiedzieć, że prawo do otrzymania świadczenia mają także inne osoby spełniające określone kryteria. Ich pełną listę znajdziecie poniżej:

  1. Dzieci – zarówno dzieci własne, jak i współmałżonka oraz adoptowane. Obowiązuje tutaj kryterium wieku. Renta rodzinna może być wypłacana do 16. lub 25. roku życia w przypadku dzieci kontynuujących naukę. Wyjątek stanowi sytuacja, w której dziecko nie jest w stanie samodzielnie egzystować (z powodu niepełnosprawności) i jest trwale niezdolne do pracy. Wówczas renta rodzinna będzie mu wypłacana dożywotnio. 
  2. Wnuki i dzieci przyjęte na wychowanie – tutaj obowiązują dokładnie takie same zasady, jak w przypadku dzieci. Trzeba natomiast pamiętać, że prawo do renty rodzinnej przysługuje wyłączenie osobom przyjętym na wychowanie minimum rok przed śmiercią osoby, po której ma zostać przejęte świadczenie (za wyjątkiem śmierci w wyniku wypadku). 
  3. Rodzice – dotyczy to rodziców zmarłej osoby, którzy mogą ubiegać się o rentę rodzinną wtedy, gdy pozostawali na utrzymaniu syna/córki, w chwili śmierci dziecka nie byli zdolni do pracy lub przejmują wychowanie dziecka zmarłego. 
  4. Wdowa/wdowiec – prawo do przejęcia emerytury po mężu/żonie ma współmałżonek, który spełnia jeden z poniższych warunków:
  • ma ukończone 50 lat, 
  • ukończył 50 lat lub przestał być zdolny do pracy w przeciągu 5 lat od śmierci współmałżonka lub do momentu, w którym zakończył sprawowanie opieki na dzieckiem uprawniony do renty rodzinnej, 
  • jest niezdolny do pracy, 
  • wychowuje dziecko poniżej 16. roku życia lub 18. roku życia (w przypadku kontynuowania nauki) uprawnione do otrzymania renty rodzinnej,
  • wychowuje dziecko trwale niezdolne do pracy lub samodzielnej egzystencji uprawnione do otrzymywania renty rodzinnej. 

Bardzo ważne jest przy tym to, że jeśli jedna osoba rezygnuje z pobierania renty rodzinnej (np. wdowa sama ma wyższą emeryturę, więc to jej się nie opłaca), to nadal może ją pobierać kolejna osoba z powyższej listy, np. dziecko. 

Czy można ubiegać się o emeryturę po byłym mężu/żonie? 

Tak, prawo do renty rodzinnej mają również rozwodnicy. Były współmałżonek musi spełniać jeden z przytoczonych wyżej warunków oraz dodatkowo mieć zasądzone lub przyznane na drodze ugody alimenty (przed śmiercią byłego męża/żony). 

Ranking najlepszych: Marzec 2024

Najlepsze lokaty, konta i oferty - marzec 2024

Co, jeśli nie spełniasz wymagań?

Osoby, które formalnie nie mają prawa do pobierania emerytury po mężu/żonie mogą skorzystać z pewnej furtki. Jest nią emerytura okresowa. Przysługuje ona bliskim zmarłego, którzy nie posiadają żadnego źródła dochodów. 

Takie świadczenie jest wypłacane przez:

  • 12 miesięcy – bezwarunkowo lub
  • 24 miesiące – jeśli osoba ubiegająca się o rentę rodzinną bierze udział w zorganizowanym szkoleniu zawodowym przygotowującym do podjęcia pracy zarobkowej. 

Ile wynosi emerytura po mężu/żonie?

Zła informacja jest taka, że nie ma co liczyć na otrzymanie 100 proc. świadczenia. Jego wysokość jest uzależniona od tego, ile osób będzie je pobierać. Obowiązują tutaj trzy stawki:

  1. 85 proc. świadczenia – jeśli pobiera je jedna osoba. 
  2. 90 proc. świadczenia – jeśli pobierają je dwie osoby. 
  3. 95 proc. świadczenia – jeśli pobierają je trzy osoby lub więcej. 

Trzeba natomiast wiedzieć, że określona część świadczenia nie przysługuje każdemu z uprawnionych z osobna. Nie jest więc tak, że jeśli o rentę rodzinną osobno wystąpi np. dwoje dzieci zmarłego, to każde z nich otrzyma 90 proc. emerytury. Kwota ta jest dzielona na części. 

Przykład 1:

Jan Kowalski pobierał emeryturę w wysokości 2500 złotych netto. Po jego śmierci o rentę rodzinną wystąpiła żona. ZUS będzie jej wypłacać dokładnie 2000 złotych netto. 

Przykład 2: 

Znajdź najlepsze oprocentowanie:


Anna Nowak pobierała emeryturę w wysokości 2000 złotych netto. Po jej śmierci wniosek o rentę rodzinną złożyło dwoje wciąż uczących się dzieci. Każde z nich otrzyma po 900 złotych (90 proc. z 2000 złotych to 1800 złotych dzielone na dwie osoby). 

Jeśli natomiast świadczenie wypłacane zmarłej osobie było bardzo niskie, to zastosowanie będzie mieć przepis o minimalnej rencie rodzinnej. Na ten moment wynosi ona 1250,88 zł i do takiej kwoty zostanie wyrównana renta, gdyby miało się okazać, że byłaby ona niższa po obliczeniu 85, 90 lub 95 procentowej podstawy. 

Czy trzeba zrezygnować z własnej emerytury decydując się na przejęcie tej po mężu/żonie? 

Tak, prawo nie zezwala na pobieranie dwóch świadczeń emerytalnych. Chcąc otrzymywać rentę rodzinną np. po mężu wdowa musi zrezygnować z własnej emerytury. W większości przypadków i tak się to opłaci, natomiast warto wszystko dokładnie policzyć, aby mieć pewność, że taki ruch ma uzasadnienie ekonomiczne. 

Szczególną ostrożność należy zachować w sytuacji, gdy renta rodzinna miałaby być dzielona na dwie lub więcej osób. Wówczas może się okazać, że po rezygnacji z własnej emerytury i „dzieleniu się” rentą z np. dzieckiem w budżecie domowym powstanie wielka luka. No chyba, że emerytura zmarłego małżonka była bardzo wysoka. 

Uwaga na zmniejszenie lub zawieszenie renty rodzinnej! 

Renta rodzinna ma chronić najbliższe zmarłemu osoby przed znacznym pogorszeniem standardu życia, a nie służyć wzbogaceniu się. Dlatego ustawodawca przewidział progi dochodowe. Jeśli osoba mająca prawo do pobierania emerytury po mężu/żonie osiąga dochody z tytułu pracy zarobkowej, własnej działalności gospodarczej lub innego źródła wynoszące między 70 a 130 proc. średniego miesięcznego wynagrodzenia za pracę, to renta rodzinna zostanie proporcjonalnie zmniejszona. 

Jeśli natomiast suma tych dochodów przekracza 130 proc. średniego miesięcznego wynagrodzenia za pracę, wówczas wypłata renty rodzinnej zostanie z automatu wstrzymana. Trzeba będzie wtedy przemyśleć, czy np. nie opłaci się zrezygnować z pracy, czerpania dochodów z wynajmu mieszkania etc. 

Jak uzyskać rentę rodzinną?

Osoba, która spełnia warunki do przyznania jej renty rodzinnej musi złożyć wniosek ERR w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Można go pobrać bezpośrednio ze strony ZUS. Do wniosku dołączamy również wymagane dokumenty (w zależności od sytuacji wnioskodawcy):

  • potwierdzenie daty urodzenia i daty zgonu zmarłego współmałżonka/rodzica/dziecka, 
  • dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy, 
  • akt małżeństwa lub dokument potwierdzający prawo do alimentów (w przypadku rozwodników), 
  • zaświadczenie od lekarza o stanie zdrowia dziecka lub wdowy/wdowca, jeśli renta ma być wypłacana z tytułu niezdolności do pracy,
  • zaświadczenie o pobieraniu nauki/uczęszczaniu do szkoły, jeśli o rentę ubiega się dziecko, które ukończyło 16 lat,
  • oświadczenie o braku uzyskiwania dochodów z pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. 

Kiedy ZUS zacznie wypłacać rentę rodzinną? 

Wszystko zależy od poprawności złożonego wniosku oraz oczywiście od tego, czy nie ma żadnych podstaw do podważenia prawa wnioskodawcy do otrzymywania świadczenia. Jeśli wszystko będzie w porządku, to wypłata ruszy w ciągu miesiąca od złożenia wniosku

Nie warto zwlekać z załatwieniem wszystkich formalności, ponieważ jeśli uda się złożyć wniosek w miesiącu śmierci bliskiej osoby lub w miesiącu następnym, wówczas renta będzie naliczana od dnia śmierci męża/żony/rodzica/dziecka, o ile w tym dniu wnioskodawca spełniał już wszystkie wymagania do otrzymywania świadczenia. 

Są wśród nas osoby, które pobierają rentę rodzinną? Trudno było załatwić formalności? A może po analizie nie zdecydowaliście się na przejęcie emerytury po mężu/żonie? Co sądzicie o samej idei wypłacania takiego świadczenia? Zapraszam do komentowania.

2 komentarzy

  1. Żona

    Jestem raczej zdania, żeby samemu zadbac o swoja emeryture a nie liczyć na drugą połówkę, bo w życiu bywa naprawde różnie. Tym bardziej skoro są możliwosci, warto zainteresować się odkładaniem na własną reke. Od tego jest chocby ppk, do którego dokłada się pracodawca i państwo raz w roku. W skali miesiąca własnego wkładu się nie odczuwa, ale w skali roku na koncie mozna zauwazyć przyrost rzędu nawet 2tys. zł

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Obowiązuje regulamin komentarzy. Wymagane pola są oznaczone *