Darmowa pomoc prawna. Kiedy możesz z niej skorzystać zupełnie bezpłatnie? Gdzie jej szukać?

Prawo i ekonomia to takie dziedziny, które wielu z nas wydają się bardzo odległe, a jednak mają bezpośredni wpływ na nasze życie. Warto zatem znać choćby podstawowe zagadnienia, a gdy to przestaje wystarczać – korzystać z fachowej pomocy. I tutaj mam dobrą informację. W Polsce każdy z nas może liczyć na zupełnie darmową pomoc prawną, udzielaną przez prawników, radców prawnych, doradców podatkowych, ale też wiele innych instytucji. Gdzie szukać takiej pomocy? Z jakimi sprawami można się zgłaszać? Zapraszam do mojego poradnika – znajdziecie w nim mnóstwo praktycznych wskazówek. 

Czym jest nieodpłatna pomoc prawna?

Nieodpłatna pomoc prawna to program realizowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. W jego ramach w całej Polsce uruchomiono ponad 1500 punktów, w których całkowicie za darmo możemy skorzystać z porady prawnika, uzyskać pomoc w sporządzeniu pisma procesowego, a nawet skorzystać z mediacji w sporze z np. przedsiębiorcą czy wierzycielem. Taka pomoc jest udzielana na etapie przedsądowym oraz w sprawach, które nie wymagają postępowania sądowego. 

Dla kogo?

Początkowo nieodpłatna pomoc prawna była udzielana wyłącznie osobom spełniającym określone kryteria – na przykład seniorom, posiadaczom Karty Dużej Rodziny czy osobom niepełnosprawnym. Od 2019 roku założenia uległy jednak zmianie. Obecnie z pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego może skorzystać każdy, kogo nie stać na komercyjne usługi tego typu. 

Ważne! Nie trzeba w żaden sposób udowadniać swojej trudnej sytuacji materialnej. Wystarczy złożenie oświadczenia.

Gdzie można skorzystać z bezpłatnej porady prawnej?

Są one udzielane w specjalnie do tego przeznaczonych punktach, których listę można znaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości – wystarczy użyć wygodnej wyszukiwarki. Jeśli nie znajdziecie punktu blisko swojego miejsca zamieszkania, to warto jeszcze zajrzeć na stronę starostwa powiatowego, gdzie dostępne są bardziej aktualne dane. 

Z kolei osoby niepełnosprawne, które nie mogą osobiście stawić się w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej, mogą skorzystać ze wsparcia na odległość (telefonicznie, przez Internet) lub też poprosić o wizytę specjalisty w swoim mieszkaniu, ewentualnie w innym miejscu umożliwiającym świadczenie poradnictwa. 

Co obejmuje nieodpłatna pomoc prawna?

W ramach pomocy oddelegowany prawnik m.in.:

• Poinformuje o obowiązujących przepisach, prawach i obowiązkach osoby korzystającej z poradnictwa;
• Wyjaśni, jak rozwiązać dany problem na gruncie prawa;
• Pomoże w napisaniu pisma, wniosku, prośby etc. z powołaniem się na obowiązujące przepisy;
• Napisze pismo o zwolnienie z kosztów sądowych, ustanowienie pełnomocnika z urzędu czy ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym – dotyczy to spraw, o których wiadomo, że skończą się przed sądem; 

Uwaga! W ramach nieodpłatnej pomocy prawnej prawnik nie napisze pisma w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym, które już się toczy. 

Nieodpłatne doradztwo dotyczy w szczególności:

• Przygotowania do rozpoczęcia działalności gospodarczej;
• Prawa pracy;
• Prawa cywilnego;
• Prawa karnego;
• Prawa administracyjnego;
• Prawa ubezpieczeń społecznych;
• Prawa rodzinnego;
• Prawa podatkowego;

Sytuacje, w których warto skorzystać z darmowej porady prawnej 

Wybrałem kilka życiowych sytuacji, w których może się znaleźć każdy z nas. Zamiast wchodzić w spór z drugą stroną i walczyć w pojedynkę, warto wtedy zacząć od bezpłatnej konsultacji z prawnikiem:

• Zadłużenie w banku, spółdzielni, wspólnocie mieszkaniowej itd. – prawnik pomoże napisać wniosek o rozłożenie długu na raty czy odroczenie spłaty. 
• Przeliczenie emerytury, wniosek o rentę – w ramach bezpłatnej porady prawnej można skorzystać z pomocy w napisaniu wniosku do ZUS lub odwołania od niekorzystnej decyzji. 
• Przyznanie mieszkania socjalnego – prawnik pomoże sporządzić pismo do gminy z wnioskiem o przyznanie takiego lokalu. Sprawdzi też, czy dana osoba w ogóle się do tego kwalifikuje. 
• Spór z pracodawcą – prawnik może podpowiedzieć klientowi, czy racja jest po jego stronie, a jeśli tak, to np. pomoże sporządzić pismo do sądu pracy lub wypowiedzenie umowy o pracę z winy pracodawcy. 
• Problem z alimentami – w ramach bezpłatnej pomocy prawnej można uzyskać wsparcie w sporządzeniu wniosku o wypłatę środków z Funduszu Alimentacyjnego. 
• Groźba eksmisji – prawnik zbada sprawę i wyjaśni, co można zrobić, aby uniknąć eksmisji, jakie prawa ma lokator, czego nie może robić właściciel mieszkania etc. 

Zwróćcie uwagę, że pomoc ta dotyczy wyłącznie osób fizycznych, a więc nie można z niej skorzystać w sprawach związanych z np. prowadzeniem działalności gospodarczej. Ponadto, jeśli problem dotyczy bardzo konkretnych zagadnień prawa konsumenckiego czy karnego, lepiej będzie od razu zwrócić się pod inny adres.  

Darmowa pomoc prawna dla konsumentów: kiedy i gdzie można skorzystać?

Spory konsumenckie nie zawsze wymagają interwencji prawnej. W naszym kraju konsumenci mają bardzo szerokie uprawnienia, a także mogą korzystać z bezpłatnej pomocy specjalnie do tego powołanych instytucji, które nie tylko udzielają wskazówek, ale również mogą interweniować u sprzedawcy, producenta czy dostawcy usługi. 

Z takiego wsparcia można skorzystać m.in. gdy:

• Towar okazał się wadliwy i konsument chce złożyć reklamację;
• Usługodawca nie wywiązuje się z umowy;
• Przedsiębiorca odrzucił reklamację konsumenta;
• Konsument jest w konflikcie z np. bankiem, firmą ubezpieczeniową, przewoźnikiem lotniczym etc. 

W prostych sprawach najlepiej będzie od razu skontaktować się z infolinią konsumencką pod numerem 801-440-220 (czynna od poniedziałku do piątku między 8 a 18), pod którą dyżurują prawnicy Stowarzyszenia Konsumentów Polskich i Fundacji Konsumentów. 

Można także skorzystać z porady w formie elektronicznej, pisząc maila pod adres [email protected]. Odpowiedź zostanie udzielona w ciągu 5 dni roboczych lub 10 dni w bardziej skomplikowanych sprawach. 

Jeśli natomiast w grę wchodzi poważniejszy spór (np. konsument odkrył bezprawne zapisy w umowie, przedsiębiorca naliczył mu nieuzasadnione opłaty czy konsument podejrzewa, że przedsiębiorca działa niezgodnie z prawem), należy już zwrócić się bezpośrednio do wyspecjalizowanych instytucji. Będą to:

• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej – może np. pełnić rolę mediatora w sporze z przedsiębiorcą;
• Federacja Konsumentów – prawnicy z Federacji mogą m.in. przygotowywać pisma procesowe czy występować do przedsiębiorcy w imieniu konsumenta; 
• Powiatowy lub miejski rzecznik konsumentów – rzecznicy udzielają bezpłatnych porad prawnych, pomagają w napisaniu reklamacji oraz pisma procesowego, mogą też występować z powództwem w imieniu konsumenta; 

Są również instytucje powołane do udzielenia bezpłatnego wsparcia prawnego konsumentom w sprawach dotyczących konkretnych obszarów działalności. O niektórych z nich pisałem już w artykule na temat polubownego załatwiania sporów z bankiem czy ubezpieczycielem. Wymieniam je w tabelce wraz z przykładami spraw, w których warto skorzystać z takiej pomocy. 

Bezpłatna pomoc prawna dla ofiar przestępstw 

Być może nie wszyscy z Was wiedzą, że w Polsce działa coś takiego, jak Fundusz Sprawiedliwości. Został on powołany po to, aby pomagać głównie osobom, które padły ofiarą przestępstwa i nie stać ich na opłacenie prawnika, nie wiedzą, do kogo się zwrócić, potrzebują wsparcia materialnego, prawnego i psychologicznego. 

Z pomocy Funduszu Sprawiedliwości mogą skorzystać osoby:

• Dotknięte przemocą domową
• Dotknięte przemocą fizyczną i psychiczną
• Które padły ofiarą przestępcy seksualnego 
• Zostały okradzione/oszukane
• Uległy wypadkowi drogowemu 
• Zostały pozbawione alimentów 
• Były świadkiem przestępstwa
• Padły ofiarą innego przestępstwa 

W ramach Funduszu Sprawiedliwości można skorzystać z:

• Darmowej pomocy prawnej 
• Wsparcia psychologicznego 
• Wsparcia tłumacza i tłumacza języka migowego 
• Wsparcia materialnego 
• Pokrycia kosztów świadczeń zdrowotnych, rehabilitacji, edukacji czy aktywizacji zawodowej 
• Wsparcia w uporaniu się z zobowiązaniami czynszowymi 

Obecnie w całej Polsce działają 54 ośrodki udzielające bezpłatnej pomocy w ramach Funduszu Sprawiedliwości. Ich wyszukiwarka znajduje się na stronie internetowej Funduszu. 

Warto również wspomnieć, że w Polsce co roku organizowany jest Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem. Przypada on w lutym i ma związek z Dniem Ofiar Przestępstw (22 lutego). Podczas tego tygodnia może zupełnie bezpłatnie skorzystać  z pomocy prawników, prokuratorów, radców prawnych czy asystentów sędziowskich w sądach i prokuraturach rejonowych. 

Inne sposoby na darmową pomoc prawną 

Jeśli z jakiegoś powodu nie chcecie lub nie możecie skorzystać z opisanych już przeze mnie opcji, zawsze zostają Wam inne możliwości. Jedną z nich jest zwrócenie się do prywatnej kancelarii prawnej świadczącej swoje usługi pro bono. Wbrew pozorom naprawdę wielu prawników udzieli nieodpłatnej pomocy pokrzywdzonemu klientowi – zwłaszcza jeśli sprawa wydaje się medialna i może przynieść kancelarii rozgłos. 

Bezpłatnej pomocy prawnej udzielają również organizacje pozarządowe, na czele z Amnesty International, Greenpeace, Fundacją Batorego czy wiele innych fundacji i stowarzyszeń prawniczych. 

Ciekawą opcją wydaje się również skorzystanie z pomocy w ramach tak zwanej Kliniki Prawnej. Jest to bardzo popularny model w Stanach Zjednoczonych, który w naszym kraju realizuje kilkanaście uczelni wyższych. Oddelegowują one studentów prawa pod nadzorem pracownika naukowego do zajęcia się konkretną sprawą. Dane kontaktowe znajdziecie na stronie internetowej Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych. 

Zdarzyło się Wam kiedykolwiek korzystać z darmowej pomocy prawnej czy wsparcia jakiejś instytucji pomagającej konsumentom? Podzielcie się swoimi doświadczeniami i napiszcie, jak to działa w praktyce.