Program „Aktywny Rodzic”: przegląd zasad i wymagań

1 października 2024 roku startuje długo zapowiadany program „Aktywny Rodzic”, który ma zapewnić rodzicom wsparcie w sfinansowaniu opieki nad dzieckiem tak, aby oboje mogli pracować zawodowo. Jest to kolejny pomysł na zaktywizowanie rodziców (wcześniej na blogu omawiałem już tzw. dofinansowanie do niani). Chodzi tutaj przede wszystkim o młode mamy – statystyki pokazują, że około połowa Polek nie pracuje zarobkowo, co tworzy ogromną lukę na rynku pracy. Drastycznie zmniejsza się nam również dzietność, a połączenie tych czynników jest prostym przepisem na zapaść gospodarczą. 

Jakie są założenia programu „Aktywny Rodzic”? Do kogo jest skierowany? Wreszcie najważniejsze: co można dzięki niemu zyskać? Zapraszam do lektury mojego artykułu. 

Czym jest program „Aktywny Rodzic”?

„Aktywny Rodzic” to inicjatywa rządu, która ma na celu wsparcie rodziców dzieci w wieku od 12. do 35. miesiąca życia. W ramach tego programu dostępne są trzy różne formy pomocy, czyli:

1. „Aktywni Rodzice w Pracy” (tzw. babciowe).
2. „Aktywnie w Żłobku”.
3. „Aktywnie w Domu.

Każda z tych form wsparcia jest skierowana do innej grupy rodziców i opiekunów,  dzięki czemu z pomocy może skorzystać znacznie więcej rodzin. Przyjrzyjmy się bliżej tym założeniom. 

„Aktywni Rodzice w Pracy”

Chodzi tutaj o słynne „babciowe”, które jest najważniejszym elementem programu „Aktywny Rodzic”. Jest to świadczenie w wysokości 1500 zł miesięcznie, które ma pomóc rodzicom powracającym do pracy po urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim w pokryciu kosztów opieki nad dzieckiem. 

Ważne:

Świadczenie to jest dostępne dla rodziców i opiekunów dzieci w wieku od 12. do 35. miesiąca życia, którzy są aktywni zawodowo.

Świadczenie to można przeznaczyć na różne cele związane z opieką nad dzieckiem, w tym na zatrudnienie niani czy opłatę za żłobek. Potoczna nazwa „babciowe” wzięła się natomiast z tego, że środki otrzymane w ramach programu można przekazać także babci czy innemu członkowi rodziny, który pomaga w opiece nad dzieckiem. 

Ważnym elementem tego programu jest możliwość zawarcia umowy uaktywniającej z nianią, która umożliwia opłacanie składek emerytalnych, co jest szczególnie korzystne dla osób w wieku emerytalnym. Tutaj ponownie odsyłam do mojego artykułu poświęconego dofinansowaniu do zatrudnienia niani. 

Ważne:

Dla rodziców dzieci z niepełnosprawnościami przewidziano wyższe świadczenie, które wynosi 1900 zł miesięcznie. 

Wniosek o świadczenie może złożyć:

• rodzic dziecka (matka lub ojciec),
• opiekun faktyczny,
• rodzic zastępczy,
• osoba prowadząca rodzinny dom dziecka. 

„Aktywnie w Żłobku”

W ramach programu „Aktywny Rodzic” dostępne jest także wsparcie dla rodziców, którzy zdecydują się na zapisanie swojego dziecka do żłobka. Tutaj kwota dofinansowania może wynieść do 1500 zł miesięcznie i być przeznaczona na pokrycie kosztów pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

Podobnie jak w przypadku „babciowego”, rodzice dzieci z niepełnosprawnością mogą otrzymać wyższe świadczenie do 1900 zł miesięcznie. 

Ważne:

Przepisy wprowadzają górną granicę wysokości opłaty za żłobek/klubik dziecięcy lub dziennego opiekuna. Chodzi o uniknięcie sytuacji, w której start programu spowoduje spekulacyjny wzrost cen takich usług. Początkowo próg ten będzie ustanowiony na poziomie 2200 zł miesięcznie. W przypadku przekroczenia tej kwoty, dana placówka będzie wykluczona z programu, czyli rodzice nie będą mogli wykorzystać świadczenia na opłacenie jej usługi. 

Świadczenie jest wypłacane do końca roku szkolnego, w którym dziecko kończy 3 lata. W przypadku, gdy objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym jest niemożliwe lub utrudnione, świadczenie przysługuje do końca roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 4 lata.

Wniosek o przyznanie świadczenia mogą złożyć:

• rodzice dziecka (matka lub ojciec),
• opiekun faktyczny,
• opiekun prawny,
• osoba sprawująca bieżącą opiekę nad dzieckiem,
• osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej,
• osoba prowadząca rodzinny dom dziecka,
• dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego,
• opiekun tymczasowy – dotyczy to obywateli Ukrainy, którzy mogą uzyskać prawo do tego świadczenia zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy.

Dodam, że świadczenie „Aktywnie w Żłobku” zastępuje dotychczasowe dofinansowanie do żłobka w wysokości do 400 zł. 

„Aktywnie w Domu”

Dla rodziców, którzy zdecydują się na samodzielne wychowywanie dziecka w domu, program przewiduje świadczenie „Aktywnie w Domu”. W takim przypadku kwota wsparcia wynosi do 500 zł miesięcznie (nie ma rozróżnienia na dzieci zdrowe i z niepełnosprawnością) i jest przyznawana na każde dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca życia. Świadczenie to jest skierowane do rodziców, którzy nie są aktywni zawodowo i nie korzystają z innych form wsparcia oferowanych przez program.

Warto zauważyć, że świadczenie to jest podobne do obecnie funkcjonującego Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego, natomiast istnieją tutaj pewne różnice. Przede wszystkim ze wsparcia w ramach „Aktywnie w Domu” można skorzystać już na pierwsze dziecko. 

Ważne:

„Aktywnie w Domu” zastępuje Rodzinny Kapitał Opiekuńczy. Rodzice, którzy już korzystają z RKO, będą mogli zdecydować, które świadczenie bardziej im się opłaca i przejść na nie przy zachowaniu wcześniej przyznanej kwoty wsparcia, przy czym łączna maksymalna wysokość rodzinnego kapitału opiekuńczego oraz świadczenia aktywnie w domu pobranych na dane dziecko nie może być wyższa niż 12 tys. zł. 

Wniosek o przyznanie świadczenia może złożyć zarówno rodzic dziecka (matka lub ojciec), jak i opiekun faktyczny.

Dla kogo? 

Program „Aktywny Rodzic” i wszystkie przyznawane w jego ramach świadczenia, jest skierowany do:

• Obywateli polskich;
• Obywateli krajów UE/EFTA oraz Wielkiej Brytanii;
• Pozostałych cudzoziemców, pod warunkiem posiadania przez nich legalnego prawa pobytu w Polsce, na przykład na podstawie karty pobytu z dostępem do rynku pracy lub innego dokumentu potwierdzającego legalny pobyt i dostęp do rynku pracy.

Najnowsze informacje przekazane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych są takie, że ze świadczeń „Aktywni rodzice w pracy” i „Aktywnie w domu” nie będą mogli skorzystać obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski z powodu działań wojennych. Dla tych osób dostępne będzie natomiast świadczenie „Aktywnie w żłobku”, o ile przebywali legalnie w Polsce na podstawie statusu „UKR” (posiadają polski PESEL) przez co najmniej 365 dni.

Warunki, aby otrzymać świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”

Aby skorzystać z najatrakcyjniejszego w całej „stawce” świadczenia w ramach programu „Aktywni rodzice w pracy” konieczne jest spełnienie wymogu dotyczącego aktywności zawodowej. W praktyce oznacza to: 

• Podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w tym dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie, prowadzących działalność gospodarczą i innych określonych w ustawie;
• Pobieranie świadczeń takich jak zasiłek macierzyński, chorobowy, opiekuńczy, wyrównawczy lub rehabilitacyjny na podstawie odpowiednich ustaw o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego lub ubezpieczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
• Podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu za pośrednictwem ZUS, zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
• Podleganie ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, jeśli jest to ubezpieczenie obowiązkowe lub trwało nieprzerwanie przez co najmniej 12 miesięcy.

To nie wszystko. Rodzice ubiegający się o to świadczenie muszą również wykazać minimalny poziom zarobków, czyli udokumentować, że ich przychody podlegają opodatkowaniu składkami emerytalno-rentowymi co najmniej od minimalnej podstawy wymiaru składki. 

Ważne:

Jeśli o świadczenie ubiega się samotny rodzic, świadczenie przysługuje, jeżeli jego zarobki są na poziomie co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Co zrobić, aby otrzymać świadczenie w programie „Aktywny Rodzic”? 

Start programu zaplanowano na 1 października 2024 roku i wtedy też ruszy przyjmowanie wniosków. Obsługą programu zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który już zapowiedział, że wnioski będą przyjmowane wyłącznie w formie elektronicznej – wniosek będzie można złożyć przez:

• PUE ZUS,
• portal Emp@tia,
• bankowość elektroniczną. 

Wzór wniosku nie jest jeszcze udostępniony, dlatego nie mogę go przeanalizować, natomiast zakładam, że poziom „trudności” będzie zbliżony do tego, jaki ma miejsce w przypadku składania wniosków o inne świadczenia rodzinne, w tym 800+. 

FAQ 

W ramach podsumowania przygotowałem jeszcze krótkie FAQ z odpowiedziami na najważniejsze pytania, które na pewno mają rodzice zainteresowani skorzystaniem ze świadczeń w ramach omówionego programu. Pomoże to także w usystematyzowaniu wiedzy zawartej w tym artykule. 

Na koniec ważna informacja dla wszystkich rodziców zainteresowanych skorzystaniem z programu „Aktywny Rodzic”. Zbierając materiały do tego artykułu napotkałem na mnóstwo półprawd, nieścisłości, a także na wprost fałszywe informacje oraz oferty odpłatnego „załatwienia” przyznania świadczenia. Jedynym w 100% wiarygodnym źródłem informacji są:

• Strona internetowa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
• Strona rządowa.

Jeśli macie jakiekolwiek wątpliwości, coś jest dla Was niejasne, potrzebujecie uzupełnienia informacji zawartych w moim artykule, to zajrzyjcie na podlinkowane strony. 

Są tutaj rodzice, którzy zamierzają skorzystać ze świadczeń w ramach programu „Aktywny Rodzic”? Które z nich jest dla Was najbardziej interesujące lub najkorzystniejsze? Sądzicie, że ten program rzeczywiście zmotywuje większą liczbę rodziców do pójścia do pracy zarobkowej? Dajcie znać w komentarzu.