Co się dzieje, gdy bank upada? Jakie gwarancje daje Bankowy Fundusz Gwarancyjny?

Choć rzekomo kryzys finansowy mamy już za sobą, to niedawne potężne zawirowania na rynku bankowym w wielu z nas zasiały ziarno niepewności. Czy nasze oszczędności ulokowane w bankach są bezpieczne? Czy naprawdę bankowy skarbiec jest najlepszym miejscem do trzymania pieniędzy? Ja również zadaję sobie te pytania i dziś postanowiłem na nie odpowiedzieć. Sprawdziłem, co się dzieje, gdy bank upada i jaką konkretną rolę odgrywa wtedy Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG). Przeczytaj mój artykuł i sprawdź, czy Twoje oszczędności są chronione.

Czym jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny?

Aby dobrze zrozumieć ideę powstania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego musimy się cofnąć do początku lat 90. Był to bardzo niespokojny czas w naszym kraju – potężna inflacja zrujnowała oszczędności milionów Polaków, a swoje trzy grosze dorzucił do tego słabo nadzorowany rynek finansowy. Co i rusz słyszeliśmy o upadłościach banków i przede wszystkim słynnych kas pożyczkowych. Ludzie zaczęli tracić pieniądze i to nie ze swojej winy.

Wtedy narodził się pomysł stworzenia instytucji, która w choćby minimalnym stopniu chroniłaby oszczędności deponentów. Bankowy Fundusz Gwarancyjny powstał dokładnie 17 lutego 1995 roku. Jego zadaniem było wypłacanie klientom upadłych banków części zgromadzonych środków.

Pierwsza gwarancja BFG wynosiła 3000 Europejskich Jednostek Walutowych (było to po prostu 3000 złotych) z czego 1000 ECU było gwarantowane w 100% natomiast pozostałe 2000 ECU w 90%. Niedługo później sumę gwarancji sukcesywnie zwiększano do 4000 ECU, 5000 ECU i do 11000 ECU w 2001 roku. Później Europejską Jednostką Walutową zostało euro, a suma górnego limitu gwarancyjnego sukcesywnie rosła.

Obecnie gwarancja BFG obejmuje wartość depozytu do kwoty 100.000 euro w 100%, ale jest wypłacana w złotówkach, a więc jest to około 420-430 tysięcy złotych w zależności od aktualnego kursu.

Jeśli należysz do grona szczęśliwców, którzy zgromadzili w banku więcej niż 100.000 euro oszczędności, radzę Ci podzielić te środki pomiędzy kilka banków. Dzięki temu zawsze zmieścisz się w limicie i nie będziesz ryzykować utraty części pieniędzy.

Które instytucje finansowe uczestniczą w programie BFG?

Są to przede wszystkim banki mające swoje siedziby naszym kraju. Dla nich uczestnictwo w programie gwarancyjnym jest obowiązkowe i stanowi warunek uzyskania licencji na prowadzenie działalności bankowej. Banki po prostu zrzucają się na tworzenie funduszu, z którego są wypłacane środki poszkodowanym klientom.

Gwarancje BFG nie zadziałają w przypadku lokowania pieniędzy w bankach zagranicznych. Dla przykładu: jeśli trzymasz oszczędności w banku Societe Generale, to w przypadku upadłości instytucji jedynym gwarantem jest rząd francuski. Jest to ważna informacja w przypadku lokowania środków w zagranicznych instytucjach finansowych jak np. estoński Inbank, który niedawno przygotował ciekawą ofertę dla polskich klientów.

Od kilku lat gwarancjami BFG objęte są również depozyty zgromadzone w Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych, czyli popularny SKOK-ach.

Bardzo ważne jest to, aby pamiętać, że gwarancje BFG nie obejmują żadnych depozytów złożonych w tzw. parabankach, czyli pozabankowych instytucjach finansowych, nieznajdujących się pod kontrolą Komisji Nadzoru Finansowego. W ostatnich latach boleśnie przekonali się o tym klienci słynnej piramidy finansowej Amber Gold. Przed założeniem jakiegokolwiek depozytu, warto sprawdzić, czy podmiot obięty jest gwarancjami, na stronie BFG.

Jak szybko BFG zwraca pieniądze?

Prawo przewiduje, że wypłata środków musi nastąpić niezwłocznie, a w praktyce oznacza to, że Bankowy Fundusz Gwarancyjny rozpoczyna procedurę w dniu ogłoszenia zawieszenia działalności banku przez Komisję Nadzoru Finansowego. Granicznym terminem było do października 2016 roku 20 dni roboczych, jednak w wyjątkowych sytuacjach i za zgodą KNF czas ten mógł zostać wydłużony o kolejnych 10 dni roboczych. W praktyce wypłaty odbywały się jednak wcześniej. Aktualnie wypłaty środków gwarantowanych przez fundusz rozpoczynają się w ciągu 7 dni roboczych.

Co dokładnie jest objęte gwarancją BFG?

Bankowy Fundusz Gwarancyjny zwróci środki do kwoty 100.000 euro każdemu (z nielicznymi wyjątkami, które jednak pewnie Cię nie dotyczą) posiadaczowi produktów lokacyjnych, czyli przede wszystkim lokat bankowych, kont oszczędnościowych oraz rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych. Jeśli posiadasz w danym banku wszystkie te produkty, to suma gwarancyjna i tak się nie zmienia i nadal wynosi właśnie 100.00 euro. Ważne jest to, że BFG nie pomniejsza sumy gwarancyjnej o wysokość zadłużenia klienta względem banku, czyli posiadanego kredytu. W przypadku prowadzenia wspólnego konta bankowego (np. należącego do małżonków), każdemu ze współposiadaczy takiego konta przysługuje odrębna kwota gwarancji z BFG.

Gwarancją objęte są także odsetki, ponieważ BFG bierze pod uwagę stan konta/lokaty w dniu ogłoszenia zawieszenia działalności banku, a więc już po naliczeniu odsetek. Jeśli nie zostały one jeszcze naliczone, to nie będą one uwzględnione w kwocie gwarancji.

Zupełnie inaczej jest natomiast w przypadku innych produktów bankowych lub tylko oferowanych przez banki w formie pośrednictwa, które z pozoru wydają się być produktami lokacyjnymi, ale w rzeczywistości są produktami inwestycyjnymi. Weźmy za przykład lokatę z funduszem, czyli bardzo popularny produkt oferowany przez banki. Jest to produkt hybrydowy, a więc oszczędnościowo-inwestycyjny. Jeśli bank upadnie, to BFG wypłaci klientowi jedynie część lokacyjną.

Bardzo trzeba uważać na wszelkie produkty zawierane za pośrednictwem banku, ale de facto oferowane przez instytucje niezależne, czyli np. domy maklerskie czy towarzystwa ubezpieczeniowe. W takiej sytuacji zgromadzone na ich rachunkach środki nie podlegają gwarancjom BFG!

Ważne: Jeśli chodzi o produkty ubezpieczeniowe, to są one objęte gwarancjami Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, ale tylko do kwoty maksymalnie 30.000 euro. Z kolei w przypadku rachunków maklerskich kwota gwarancji wynosi jedynie 3000 euro + 90% nadwyżki ponad tę kwotę, jednak nie więcej niż 22.000 euro.

Jak wygląda procedura upadłości banku?

Jeśli bank staje się niewypłacalny, ma obowiązek poinformować o tym Komisję Nadzoru Finansowego. Ta z kolei może zdecydować się na jeden z dwóch wariantów:

1. Ogłosić przejęcie banku upadłego przez inny bank (za zgodą banku przejmującego).
2. Wystąpić do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

Pierwszy wariant zakłada, że wszystkie zobowiązania upadłego banku stają się zobowiązaniami banku przejmującego. Oznacza to, że klienci upadłej instytucji mogą zachować swoje produkty i zgromadzone na nich środki, ale przejdą pod inny szyld.

Bez względu na procedurę każdy klient może mieć pewność, że jego środki zdeponowane w upadłym banku są chronione przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny do wspomnianej już kwoty. Co jednak z wierzytelnościami, czyli kredytami?

Jeśli np. podpisałeś umowę kredytową z bankiem, ale środki nie zostały Ci wypłacone przed jego upadłością, to taka umowa jest automatycznie anulowana. Jeśli jednak spłacasz już kredyt, to spokojnie – nikt nie może Cię zmusić do jednorazowego oddania całej kwoty. Nadal będziesz spłacać kredyt na takich samych warunkach, jakie zawarłeś z bankiem – tylko raty będą trafiać na inne konto. Może to być bank przejmujący upadłą instytucję (scenariusz najczęstszy) lub inny nabywca tzw. portfela kredytowego, który na wolnym rynku odkupi go od syndyka masy upadłościowej.

Gwarancje działają

Jak podaje BFG do 2012 roku swoje środki (częściowo lub w całości) odzyskało ponad 319 tysięcy klientów, a Fundusz wypłacił im ponad 814 milionów złotych. Natomiast do końca 2016 r. wypłacił 5,8 miliarda deponentom podmiotów które zostały zawieszone w latach 2014-2016. Oczywiście nie życzę Ci (ani sobie) , abyś kiedykolwiek musiał się przekonać o skuteczności działania BFG, jednak dobrze wiedzieć, że można się do kogoś zwrócić w razie upadłości banku.

Co sądzicie o zasadzie działania BFG? Uważacie, że gwarancja w wysokości 100.000 euro jest wystarczająca? Może są wśród nas osoby, które korzystały już z procedury odzyskania depozytu? Komentujcie!